Een scheiding verwerken is een emotioneel proces dat verschillende fasen doorloopt. In deze blog leg ik uit wat de verwerkingsfases bij scheiding zijn, en hoe mediation kan helpen om een scheiding beter emotioneel te verwerken.
Gevoelsmatig en emotioneel is het vaak zo dat de ene partner in een andere fase van het verwerkingsproces zit dan de ander. Degene die de knoop doorhakt is doorgaans degene die al langer over de scheiding nadenkt waardoor al een deel van de verwerking heeft plaatsgevonden. Degene voor wie de aankondiging redelijk nieuw is, begint dan pas met dat proces. Het is belangrijk dat de partners rekening houden met elkaars verwerkingsproces. Iemand zal bijvoorbeeld niet klaar zijn om de financiële en andere gevolgen van de scheiding te regelen als hij of zij pas vorige week te horen heeft gekregen dat er een scheiding komt. Zo iemand kan de gevolgen van de scheiding niet overzien dus is een goede en reële toekomstplanning nog niet mogelijk. Eerst moeten de emoties voor een serieus deel zijn verwerkt.
Scheiding verwerken: 5 fasen
Een Zwitsers-Amerikaanse dame, Elisabeth Kübler-Ross, heeft vijf fasen omschreven die de meeste mensen geheel of gedeeltelijk doorlopen na een traumatische ervaring. Hoewel de focus van Elisabeth Kübler-Ross op stervensbegeleiding ligt, zijn de 5 fasen herkenbaar in alle emotionele reacties op een persoonlijk trauma en verandering. Ook bij een scheiding is sprake van verlies. De 5 fasen zijn niet voor iedereen even intensief en ook verschilt de volgorde vaak. Iedereen verwerkt rouw immers op zijn eigen manier. De 5 fasen van rouwverwerking worden soms nog voorafgegaan door een fase 0. Een eerste reactie kan shock zijn, paniek, er kunnen fysieke reacties optreden en een tijdje kan er sprake van zijn dat de persoon niets registreert. Er dringt dan niets meer door van wat je zegt. Daarna komen de volgende fases:
Fase 1: Ontkenning
Ontkenning is een algemeen afweermechanisme. In deze fase beschermt de persoon zichzelf door de waarheid geheel of gedeeltelijk af te wijzen. Er wordt net gedaan alsof er niets aan de hand is. Dit gedrag geeft iemand de gelegenheid om de waarheid gedoseerd tot zich te laten komen. Er is dan de neiging de ander of gesprekken over het onderwerp te ontwijken, hij of zij heeft waanvoorstellingen en er kan sprake zijn van compensatiegedrag. Aan het einde van deze fase gaat de persoon op zoek naar de feiten, de waarheid, de schuldige.
Fase 2: Boosheid
De persoon protesteert tegen de verdrietige ervaring en heeft hierbij veel woede. Men kan gaan huilen en schreeuwen. Vaak richt de woede zich ook (ten onrechte) tegen de brenger van het nieuws. Hierbij komen gedachten naar boven als: “Waarom ik?”, “Waarom nu?”. Ook gedachten van wraak komen voor. Soms probeert men iemand de schuld in de schoenen te schuiven zoals familie of vrienden. Het is een gezond psychologisch verdedigingsmiddel om de schuld buiten zichzelf te zoeken. Door zich druk te maken over de schuldvraag ontwijkt men het gevoel van verlies en verdriet dat op dat moment nog te groot is om aan te kunnen. De kernwoorden zijn in deze fase: schuldgevoel, ruzie, boosheid, agressie en chaos.
Fase 3: Vechten en onderhandelen
Als de persoon merkt dat protesteren en boosheid niet helpt, kan hij of zij proberen het verlies te verwerken door zich doelen te stellen of beloften te doen. Hij of zij kan het recht in eigen hand nemen of een tegenaanval organiseren. In ernstige gevallen kan het uitlopen op stalking van een (ex)geliefde. Er wordt onderhandeld, er worden verwijten gemaakt, er is stilstand afgewisseld met alles weggeven. De persoon is wisselvallig en inconsequent in zijn of haar standpunten.
Fase 4: Depressie
Als het verdriet niet langer te ontkennen is en protesten, onderhandelingen, tegenaanvallen, etc. niet geholpen hebben, treedt vaak depressie op. De persoon voelt zich machteloos, sluit zich af voor contact en trekt zich terug. De persoon sluit zich ook af voor communicatie, bijvoorbeeld door weg te lopen, de telefoon er op te gooien, zich ziek te melden, in een donker hoekje te gaan zitten en/of alcohol, pijnstillers, kalmeringsmiddelen of slaapmiddelen te nemen.
Fase 5: Aanvaarding
Na verloop van tijd ziet de persoon in dat de waarheid niet te bestrijden is en accepteert hij het verdriet. Er worden nieuwe contacten gelegd en plannen gemaakt voor een leven zonder de ex-partner. Hij of zij gaat eigen doelen stellen, er is een begin van vertrouwen. De focus gaat steeds meer naar het eigen leven en het leven wordt weer van de positieve kant gezien. Uiteindelijk is en klaar om de toekomst te aanvaarden, er wordt opluchting gevoeld en er wordt weer samengewerkt.
Geef elkaar de ruimte
Het is belangrijk om degene in een dergelijk rouw-verwerkingsproces de ruimte te geven al deze fases te doorlopen. Discussiëren, aandringen en het bagatelliseren van gevoelens zal het verwerkingsproces alleen maar vertragen. Geduld hebben en tijd en ruimte geven zal het proces ondersteunen. Tijdens de mediation besteed ik veel aandacht aan gevoelens en emoties, met name als die de afwikkeling van de scheiding blokkeren. De ervaring leert dat overeenstemming in een minimum aan tijd bereikt wordt nadat de grootste pijn is losgelaten. Het beschreven proces zal doorgaans 6 tot 8 weken in beslag nemen. Als één van beiden in het proces blijft ‘hangen’ en er geen vooruitgang in de verwerking is, dan kan het zinvol zijn de hulp in te schakelen van een coach. In bijna alle gevallen blijkt mijn hulp voldoende te zijn om de verwerking ‘in gang’ te zetten. Het is voor mij als mediator heel dankbaar te zien hoe mensen bij ieder gesprek veranderen. Ze worden realistischer, positiever, begripvoller en rustiger. En ze gaan zich uiteindelijk zelfs enigszins verheugen op de toekomst.
Scheidingsmelding
Het is bewezen dat het voor het verwerkingsproces van iemand die verlaten wordt essentieel is dat er een duidelijke scheidingsmelding plaatsvindt. Een scheidingsmelding is het gesprek waarin degene die vertrekt, open en eerlijk de redenen aangeeft dat de relatie wordt beëindigd. Het is belangrijk dat de oorzaken, redenen en omstandigheden niet worden verzwegen of worden verdoezeld. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden. De ander heeft er recht op écht te weten waarom hij of zij verlaten wordt. Dat maakt namelijk dat hij of zij – na het verwerkingsproces – weer verder kan gaan.
De scheidingsmelding vereist echter niet alleen dat e.e.a. recht voor zijn raap wordt uitgesproken maar ook dat degene die verlaten wordt die informatie ‘binnen laat’. Iemand kan het rationeel allemaal gehoord hebben maar de informatie gevoelsmatig volledig blokkeren. De persoon weet het dan wel, maar voelt het niet. Gevolg is dat 100 keer gevraagd wordt naar het waarom van de scheiding. Hij of zij wil het ‘begrijpen’ terwijl het niet gaat om begrijpen maar om het ‘voelen’ dus het toelaten van de gevoelens. In het intakegesprek zal ik altijd nagaan of de scheidingsmelding goed is verwerkt omdat de afwikkeling van de scheiding anders geblokkeerd of vertraagd zal worden.
Emoties bij scheiding: de rol van de mediator
Het is belangrijk te kiezen voor een mediator die goede vaardigheden heeft om het emotionele stuk te begeleiden en bevorderen. Als de emoties goed worden verwerkt, dan verbetert de communicatie tussen de ex-partners en kan ieder pas écht verder met zijn of haar eigen leven. Als echtscheidingsmediator in Roosendaal zie ik dit steeds weer. De afwikkeling van de financiële en juridische aspecten van een echtscheiding gaat vanzelf als het voortraject goed is doorlopen. Bent u benieuwd naar mijn persoonlijke aanpak? Neem dan contact op voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek.
